Rus tüketim paradoksu: Gıda harcamaları 20 yıldır sabit
Rusya'da hane halklarının gıda harcamaları son 20 yılda neredeyse değişmedi. Ulusal Araştırma Üniversitesi Yüksek Ekonomi Okulu’nun hazırladığı “Hanehalkı Ekonomik Davranış Barometresi”ne göre, fiziksel tüketim hacmi artmasına rağmen gıda harcamalarının toplam tüketim içindeki payı yaklaşık yüzde 30 seviyesinde kaldı.
Ekonomistler bu durumu, klasik ekonomik teorilerle çelişen “Rus tüketim paradoksu” olarak tanımlıyor. 2024 yılı itibarıyla ülkede hanehalkı tüketiminin GSYH içindeki payı %49,6’ya ulaşırken, bu oran devlet harcamalarının (%18,9) ve yatırımların (%26,6) oldukça üzerinde gerçekleşti.
RBC'nın aktardığı rapora göre, ekonomik büyümeye rağmen bu sabitlik, Engelin Yasası’nın öngördüğü eğilimlerle uyuşmuyor. Söz konusu yasaya göre, gelir arttıkça gıda gibi temel ihtiyaçlara ayrılan pay azalmalı. Ancak Rusya’da bu kural işlemiyor.
Örneğin, OECD ülkelerinde gıdaya ayrılan pay yüzde 10–20 arasındayken, Rusya’da bu oran hala oldukça yüksek. Bu durum, tüketici tercihlerinde yapısal değişikliklerin sınırlı kaldığını ve gelir artışının harcama alışkanlıklarına yeterince yansımadığını gösteriyor.
Uzmanlara göre bu durumun arkasında, fiyatlar ve tüketim yapısı arasındaki dengesizlikler var.
Bazı hizmetler ucuzlarken temel gıda ürünleri, özellikle düşük gelir gruplarını etkileyen oranlarda pahalandı. Aynı zamanda gıda sepeti değişti: Ruslar artık daha fazla hazır yemek, organik ürün ve pahalı gıdalar tüketiyor. Ancak bu çeşitlenmeye rağmen, gıdaya ayrılan harcama oranı düşmüyor; aksine sabit kalıyor. 2023 yılında en yoksul %10’luk kesim gelirinin %48’ini gıdaya harcarken, bu oran en zengin %10’luk kesimde %18’e kadar geriliyor.
Bu yapının en büyük sakıncası, uzun vadede eğitime, sağlığa ve kültürel hizmetlere yeterince bütçe ayrılamaması.
Ekonomistler, bu durumun özellikle düşük gelirli kesimler için yaşam kalitesini sınırladığını vurguluyor. Ayrıca, fiyat artışlarının özellikle sebze ve meyve tüketimini azaltması, sağlıklı beslenme hedeflerini de tehdit ediyor. Oksana Sinyavskaya’nın aktardığına göre, sebze tüketimi hâlihazırda tavsiye edilen düzeyin %30 altında seyrediyor ve fiyatlar %1 arttığında tüketim %1’den fazla düşüyor.
8.7.2025
Реклама