Derin bilim: SSCB'de süt neden üçgen paketteydi?
Bu sorunun ilginç, mantıklı yanıtını Rus "Popüler Bilim" sitesi açıkladı: "Sovyet mutfaklarının nostaljik sembollerinden biri olan üçgen süt paketleri, sadece estetik bir tercih değildi. 1960’ların başında Sovyet gıda sanayisi cam şişe kıtlığıyla karşı karşıyaydı; yeniden kullanım, yıkama ve nakliye süreçleri yavaş ve maliyetliydi.
Sütü açıkta satmak ise hijyen açısından neredeyse imkânsızdı. İşte tam o dönemde Moskova’daki gıda mühendisleri, İsveçli bir mucidin buluşuna yöneldi: Erik Wallenberg’in 1944’te geliştirdiği tetahedron, yani dört üçgen yüzeyden oluşan piramit biçimli ambalaj. Bu biçim, daha az malzeme kullanıyor, az sayıda kaynak dikişi gerektiriyor ve üretim hatalarını minimuma indiriyordu.
Tetra Pak şirketinin kurucusu Ruben Rausing, Wallenberg’in bu fikrini ticari hale getirerek 1951’de ilk “üçgen süt makinesini” piyasaya sürdü. Sovyetler Birliği bu yeniliği hızla benimsedi; 1959’da Moskova’daki Çerkizovski Süt Fabrikası’nda ilk hat devreye girdi. Üretim hızı dakikada 5800 pakete ulaşıyordu. O dönemin cam şişe hattından neredeyse üç kat daha verimliydi. Üstelik tetahedron formu yalnızca üretimde değil, hijyen ve raf ömründe de avantaj sağlıyordu. Süt dolum anında hava dışarı atıldığı için, oksijenle temas olmuyor ve süt daha geç bozuluyordu.
Üçgen form, yalnızca mühendislik açısından değil, fiziksel açıdan da zekiceydi. Tetrahedral yapının sağlamlığı, kutunun ezilmesini ve sızıntıyı önlüyordu. Üçgen yüzeyler yükü eşit dağıttığından, bu ambalaj “kırılmaz” nitelikteydi; hem depolarda hem de alışveriş torbalarında büyük kolaylık sağlıyordu. Sovyet halkı içinse süt paketinin köşesini makasla kesip sürahiye dökmek, sabah ritüelinin parçasıydı. Sade, pratik ve her evde tekrarlanan bir jestti.
Ancak “piramit sütün” saltanatı uzun sürmedi. 1980’lerin sonuna gelindiğinde, üçgen paketlerin lojistikte verimsiz olduğu anlaşıldı. Kare biçimli dünyada, üçgen paketler ne kasalara ne kamyonlara tam oturuyordu; taşıma hacmi artıyor, depolama maliyeti yükseliyordu. Küresel ticaret hızlandıkça ve dağıtım zincirleri büyüdükçe, Tetra Pak bu kez “tuğla” biçimli dikdörtgen kutulara geçti. Üçgen süt kutusu tarihe karıştı ama ardında, Sovyet teknolojisinin estetikle birleştiği o sade ama akıllı mühendisliğin izini bıraktı."
13.10.2025
Реклама