Avrupa Birliği’nin yaklaşık 210 milyar euro değerindeki Rus varlıklarını Ukrayna lehine kullanma planı aylardır tartışılıyor ancak son zirvede de somut bir karar çıkmadı. Belçika’nın çekinceleri, hukuki riskler, siyasi bölünmeler ve ABD ile yürütülen barış süreci bu dosyayı karmaşık bir denklem haline getirdi. Aşağıda son günlerde öne çıkan açıklamalar ve kulis bilgilerine dayanarak Avrupa’nın bu varlıklara neden dokunamadığını on maddede özetliyoruz.
-
Rus varlıklarının büyük bölümü neden Belçika’da tutuluyor?
Dondurulan 210 milyar euronun yaklaşık yüzde yetmişi Euroclear adlı takas kurumunda bulunuyor. Bu durum Belçika’yı tüm risklerin merkezine yerleştiriyor. Belçika hükümeti Rusya’nın olası karşı adımlarından doğacak tüm zararların tek başına kendisine yüklenmesine karşı çıkıyor.
-
Belçika’nın talep ettiği garanti mekanizması neden sorun yarattı?
Brüksel diğer AB ülkelerinin kendisine tam kapsamlı bir güvence vermesini istedi. Bu mekanizma olası davalarda ya da Rusya’nın misillemesinde Belçika’ya tam tazminat sağlanmasını öngörüyordu. Ancak 27 üye arasında bu yükün nasıl paylaşılacağı konusunda uzlaşma çıkmadı. Çarşamba günü yapılan temaslarda Belçika sunulan garantileri yetersiz buldu.
-
Hukuki zeminde hangi riskler öne çıkıyor?
Rusya Merkez Bankası varlıklarının kullanılması uluslararası hukukta eşi görülmemiş bir adım olarak değerlendiriliyor. Moskova halihazırda Euroclear’a dava açmış durumda. AB içinde bu tür davaların yıllarca sürebileceği ve ileride çeşitli ulusal mahkemelerde yeni engellerle karşılaşılabileceği belirtiliyor.
-
Fonların çatışmalar sonrası Ukrfayna'yı imar etmek için “reparasyon kredisi” olarak kullanılması neden tartışmalı?
Ukrayna’ya doğrudan transfer yerine kredi formatı gündeme geldi. Ancak bu yöntemde bile varlıkların işletilmesi ve gelirlerinin aktarılması için ortak bir çerçeve gerekiyor. AB içinde kredinin nasıl işleneceği ve siyasi sorumluluğun kimde olacağı netleşmedi.
-
Siyasi bölünme süreci nasıl etkiliyor?
Macaristan Başbakanı Viktor Orban, ortak borçlanma ve Rus varlıklarının kullanımına yönelik kararların oybirliği ile alınması gerektiğini vurgulayarak vetosunu gündeme getirdi. Orban yeni teklifin gündemden çıkarıldığını iddia etti ancak birçok AB kaynağı böyle bir geri çekilmenin resmi olarak yaşanmadığını belirtti.
-
Ursula von der Leyen’in açıklamaları neden karışıklık yarattı?
Komisyon Başkanı’nın Ukrayna’nın finansmanı konusunda kısa süre içinde bir yöntem belirlenmesi gerektiğini söylemesi bazı başkentlerde yanlış yorumlandı. Orban fon der Layen’in varlık dosyasını geri çektiğini öne sürdü. Brüksel kaynakları bu iddianın gerçeği yansıtmadığını belirtiyor.
-
ABD ile Rusya arasındaki barış temasları dosyayı nasıl etkiledi?
Politico’nun yazdığına göre Washington bu hafta Miami’de Rusya ile yeni bir müzakere turu planlıyor. ABD heyeti Rusya’ya Kiev ile yürütülen son görüşmelerin sonuçlarını aktarmayı amaçlıyor. Bu süreç devam ederken Avrupa’nın tek taraflı bir karar almasının diplomatik tabloyu karmaşıklaştırabileceği değerlendiriliyor.
-
Zelenskiy’nin artan baskısı karar alma sürecini değiştirdi mi?
Zelenskiy Brüksel’e giderek zirveye bizzat katılma kararı aldı ve varlıkların Ukrayna’ya aktarılmasının savaşın gidişatı açısından kritik olduğunu söyledi. Ancak AB liderlerinin siyasi iradesi ile hukuki riskler arasındaki gerilim devam ettiği için somut adım atılamadı.
-
Avrupa’nın güvenlik hesapları ekonomik kararlara nasıl yansıyor?
Bloomberg’in aktardığı yeni güvenlik garantisi taslakları Avrupa birliklerinin “cepheden uzakta” konuşlandırılmasını öngörüyor. Bu ağır güvenlik paketi için ciddi finansman gerekiyor. Bazı ülkeler Rus varlıklarına dokunmanın bu pakete kaynak yaratsa da siyasi ve ekonomik maliyetinin daha yüksek olabileceğini düşünüyor.
-
Neden karar bir türlü çıkmıyor?
Varlıkların büyük kısmının tek bir ülkede toplanması hukuki risklerin yüksekliği ABD ile yürütülen barış diplomasisi ve AB içindeki siyasi ayrışma süreci kilitlemiş durumda. Brüksel’deki son temaslarda beklenti yaratan atmosfer yerini temkinli bekleyişe bıraktı. Euroclear’ın maruz kalabileceği yüksek tazminat riski ve Belçika’nın bunu tek başına üstlenmek istememesi dosyayı çözümsüz bırakıyor.
Bu nedenlerle AB ülkeleri 210 milyar euroluk Rus varlıklarına dokunabilecek ortak bir formül geliştirmekte zorlanıyor ve kararın bir sonraki zirveye sarkması ihtimali güçleniyor.