'Silahsız devrim'e matematiksel model
Moskova'daki Yüksek Ekonomi Okulu’na (HSE) bağlı Sosyal Bilimler Fakültesi bünyesindeki İstikrar ve Riskler Araştırma Merkezi tarafından yapılan yeni bir çalışmaya göre, silahsız devrimlerin en sık görüldüğü ülkeler, genç siyasi rejimlere sahip, nüfusu yüksek ve ekonomik olarak ya çok hızlı büyüyen ya da ağır kriz yaşayan orta gelişmiş ülkeler.
1900–2019 yılları arasındaki 119 yıllık küresel protesto verilerini Harvard Üniversitesi’nin NAVCO veri tabanından alarak inceleyen araştırmacılar, 19 olası etkenin 14’ünün belirgin şekilde devrimsel hareketleri tetiklediğini ortaya koydu. Araştırma sonuçları, Sosyolojik İnceleme dergisinin 2025 sayısında yayımlandı.
Araştırmayı yöneten akademisyenler Andrey Korotayev, Leonid Grinin, Vadim Ustyujanin ve genç araştırmacılar İlya Medvedev ile Andrey Ufimcev, geliştirdikleri modelle silahsız halk hareketlerini yüzde 78 doğrulukla öngörebildiklerini belirtti.
En önemli faktörler arasında rejimin süresi, ülke nüfusu ve ekonomik büyüme temposu yer aldı. Özellikle siyasi sistemin çok yeni ya da çok eski olması protesto ihtimalini artırırken, ekonomik büyümenin çok hızlı ya da tam tersine ağır kriz düzeyinde olması da aynı etkiyi yaratıyor.
Ayrıca, rejimin kısmen demokratik ya da kısmen otoriter olması ve yüksek düzeyde yolsuzluk içermesi, halkın tepki potansiyelini artırıyor ancak bu etki zamanla sistem içindeki elitleri de kapsayacak şekilde dağıldığı için zayıflayabiliyor.
Araştırmaya göre, ABD’den gelen yüksek tutardaki dış yardımlar da protestoları tetikleyici rol oynayabiliyor. Bu yardımlar, hükümetlerin baskı araçlarını sınırlayan yaptırımlar veya muhalif aktörleri eğitme programları yoluyla etkili oluyor. Ayrıca eğitim seviyesi, kentleşme oranı, liderin görevde kalma süresi, savaş sonrası dönem, genç nüfus patlaması (“gençlik tümseği”) gibi unsurlar da doğrudan olmasa da protestoların zeminini güçlendiriyor. Buna karşılık, son beş yılda yaşanan darbe girişimleri, seçim süreçleri ya da komşu ülkelerdeki devrimlerin doğrudan belirleyici olmadığı, ancak bazı durumlarda tetikleyici olabileceği belirtiliyor.
Uzmanlara göre, bu tür matematiksel modellemeler geçmişe dair güçlü açıklamalar sunsa da gelecekteki devrimleri tahmin etmekte sınırlı kalabiliyor.
Siyasi analist Aleksey Makarkin’e göre, İran’da 1979 Devrimi’nin ekonomik büyüme ve Batı desteğine rağmen patlak vermesi ya da Rus İmparatorluğu’nun sonunu getiren söylentiler gibi örnekler, beklenmedik "siyah kuğu" olaylarının model dışı kaldığını gösteriyor.
MGU’dan siyaset bilimci Oleg Lyakhovenko ise günümüzdeki küresel belirsizlik döneminde, klasik model parametrelerinin anlamını yitirebileceğine dikkat çekiyor.
Analist Yevgeniy Minçenko ise elit bölünmesinin ve örgütlü sivil yapılar (diasporalar, tarikatlar, ağ örgütleri) gibi unsurların etkisinin daha fazla dikkate alınması gerektiğini vurguluyor.
13.4.2025
Реклама