Rusya'da son dönemde dikkat çeken yeni bir eğilim, vatandaşların kredi almak için seks oyuncaklarını teminat olarak göstermesi oldu. Uzmanlar, bunun insanların maddi durumlarının ciddi anlamda zayıfladığına ve neredeyse her türlü varlığın kredi için kullanılmaya başlandığına işaret ettiğini belirtiyor. 2023 yılında yaklaşık 7,6 bin seks oyuncağının teminat olarak gösterildiği, bu rakamın geçen yıla göre %13, 2019'a göre ise %68 arttığı kaydedildi.
M. Komsomolets'e konuşan kredi danışmanı Andre Barhota, insanların eskiden "lombard" denen tefeci mağazaarına araba veya mücevher gibi daha değerli eşyaları teminat gösterirken, artık ev aletleri ve hatta seks oyuncaklarını kullanmaya başladığını ifade etti.
Uzman bu durumun, birçok kişinin acil nakit ihtiyacı içinde olduğunun göstergesi olduğunu belirten Barhota, özellikle düşük gelirli kesimlerin kredi geri ödemelerinde büyük zorluklar yaşadığını vurguladı.
Ekonomistlere göre, bu eğilim, bireylerin krediye erişim konusunda yaşadığı ciddi sıkıntıları ortaya koyuyor. Bankaların kredi notu düşük olan kişilere kredi vermemesi sonucu, insanlar daha düşük maliyetli alternatiflere yöneliyor ve bu da kredi teminatı olarak daha az değerli ürünlerin kullanılmasına neden oluyor.
Rusya'da borçlanma: 'Lombard' yükselişte
Ekonomik sıkıntıların arttığı dönemlerde, Rusya’da birçok kişi acil nakit ihtiyaçlarını karşılamak için lombardlara yöneliyor. Türkiye'de yasal bir karşılığı olmayan lombard müessesesi, nakte sıkışanlara hızlı ve erişilebilir bir çözüm sunarak, kredi notu veya gelir belgesi gerektirmeden anında nakit sağlıyor. Bu durum, özellikle değerli eşyalarını satmadan aci nakit ihtiyacını karşılamak isteyenler için, maliyeti yüksek olsa da belki cazip, belki mecburi bir seçenek haline geliyor.
Rusçadaki "ломбард" (lombard) ve Türkiye'deki "tefeci" kavramları bazı benzerlikler taşımakla birlikte, aslında farklı finansal kurumlar veya kişiler olarak değerlendiriliyor. Çünkü Rusya'da "ломбард" terimi, genellikle belirli bir teminat (genellikle değerli eşyalar, mücevherler, elektronik eşyalar gibi) karşılığında kısa vadeli kredi veren yasal finansal kuruluşları ifade ediyor. SSCB devrinden beri var olan lombardlar, resmi olarak faaliyet gösteriyor ve belirli bir faiz oranı üzerinden kredi veriyor. Müşteri, aldığı kredi karşılığında verdiği teminatı geri almak için krediyi ve faizini geri ödemek zorunda. Ödeme yapılmazsa, teminat satılarak borç kapatılıyor. Genel olarak, günlük faiz oranları yüzde 0.3 ile 1 arasında değişiyor. Bu da yıllık olarak yaklaşık %100 ila %365 arası "fahiş" bir faiz oranına denk geliyor.
Türkiye'de "tefeci" terimi ise, genellikle yüksek faiz oranlarıyla yasadışı olarak borç veren kişileri ifade ediyor. Tefecilik, kanun dışı bir faaliyet olarak kabul ediliyor ve genellikle çok yüksek faiz oranları ile borç veren tefeciler, borçlu kişilerin mali durumlarını daha da zorlaştırmasıyla biliniyor. Tefeciler, resmi bir kurum olmadan, genellikle "zorla tahsilat yöntemlerine" başvuruyor.
Rusya'daki lombardlar, genellikle teminat olarak aldıkları eşyaları gerçek değerinin altında değerlendiriyor. Örneğin, bir kişi acil nakit ihtiyacı olduğunda, değerli bir eşyasını, örneğin bir akıllı telefonu, lombarda getiriyor ve karşılığında cihazın piyasa değerinin belirli bir yüzdesi kadar nakit alıyor. Genellikle, bu değerleme %50'nin altında oluyor. Örneğin, 50 bin ruble değerindeki bir akıllı telefon için 20 bin rubleye kadar kredi veriliyor. Bu kredi, yıllık ortalama %117'lik bir faiz oranıyla sunuluyor. Borçlu, borcunu belirlenen süre içinde faiziyle ödediğinde, eşyasını geri alabiliyor.
Rusya'da lombardlara en çok mücevherler bırakılıyor. Verilere göre, lombardlarda teminat olarak bırakılan eşyaların %90'ını mücevherler oluşturuyor. Bunun dışında, otomobiller, elektronik cihazlar, kürkler gibi taşınabilir mallar da teminat olarak kabul ediliyor. Ancak, elektronik cihazlar için geçerli belgeler, garanti belgeleri ve aksesuarlar eksikse, değerleme önemli ölçüde düşüyor.
Mikrofinans kuruluşlarına kıyasla, lombardlardan alınan kredilerin faiz oranları genellikle daha düşük. Bu, borçluların daha fazla borç yükü altına girmesini engelliyor. Ancak, kişi borcunu ödeyemediğinde, teminat olarak bırakılan eşya satışa çıkarılıyor. Örneğin, bir mücevherin piyasa değeri 30 bin ruble ise, lombarda bırakıldığında ortalama olarak 15 bin ruble kredi veriliyor. Borçlu bu krediyi geri ödeyemediğinde, mücevher satışa çıkarılıyor ve elde edilen gelirle borç kapatılıyor.
Rusya’da lombardlar, 18. yüzyıldan beri var. İlk olarak, altın ve gümüş gibi değerli eşyalar karşılığında borç veriliyordu. Günümüzde ise lombardlar, 2007 yılında kabul edilen "Lombardlar Hakkında Federal Kanun" ile düzenlenmiş ve resmi statü kazanmış durumda. Bu kanun, müşterilerin haklarını korumayı ve lombardların faaliyetlerini şeffaf hale getirmeyi amaçlıyor. Ayrıca, Rusya Merkez Bankası tarafından belirlenen yıllık %88,65 ile %118,66 arasında değişen faiz oranları, lombardların kredi verme koşullarını sınırlıyor.
Lombaardlar, acil nakit ihtiyaçları için hızlı bir çözüm sunarken, özellikle değerli eşyalarını riske atmadan borç almak isteyenler için cazip bir seçenek olmaya devam ediyor. Ancak, bu kurumlarla çalışmadan önce şartları dikkatlice değerlendirmek, kayıpları önlemek açısından büyük önem taşıyor. Özellikle, verilen kredinin faiz oranları ve geri ödeme koşulları konusunda detaylı bilgi almak, finansal riskleri minimize etmek için kritik bir adım.
Türkiye'de, Rusya'daki "lombard" benzeri bir uygulama ya da kurum yok, ancak "rehin karşılığı kredi veren" yasal finans kuruluşları mevcut. Bu tür kurumlar, genellikle "kuyumcu" veya "rehin bürosu" olarak adlandırılıyor ve değerli eşyaları (mücevher, altın, elektronik eşya gibi) teminat olarak kabul ederek kısa vadeli kredi sağlıyor. Bu uygulama, özellikle kuyumcular tarafından yaygın olarak yapılıyor ve belirli bir faiz oranı üzerinden işlem gerçekleştiriliyor.