Usta ve Margarita krizi: Bulgakov'un mirasında telif tartışması
Rus edebiyatının klasiklerinden Usta ve Margarita romanının tiyatro sahnesine yeniden taşınması, beklenmedik bir telif krizine dönüştü. Business FM'in haberine göre, yönetmen Konstantin Bogomolov’un yeni sahnelemesi, Mihail Bulgakov’un mirasçıları tarafından engellendi. Tepki gösteren birçok sanatçı ve yönetmen, Rusya Yazarlar Birliği’ne başvurarak kararın yasal olup olmadığının incelenmesini talep etti. Yapılan inceleme ise mirasçıların iddialarını çürütecek nitelikte.
Tartışmanın merkezinde, Bulgakov’un ölümünden sonra yayımlanan eserler yer alıyor. Usta ve Margarita, Köpek Kalbi gibi romanlar ilk kez 1960’larda basılmıştı. Ancak yazar 1940’ta vefat ettiğinde yürürlükte olan 1928 tarihli telif yasasına göre, eserlerin korunma süresi sadece 15 yıl. Bu da telif haklarının 1955’te sona erdiği anlamına gelirken, söz konusu eserler kamu malı haline gelmiş sayılıyor.
Buna rağmen yazarın eşi Yelena Şilovskaya’nın soyundan gelen Sergey Şilovski, bu eserler üzerinde hak iddia etmekte. Şilovski 1990’larda alınan bazı özel noter kararlarına dayanarak yayıncılardan ve tiyatrolardan ücret talep ediyor. Yönetmen Yuri Kara’nın 1990’larda çektiği Usta ve Margarita filmi, bu sebeple yurt dışında gösterime girememişti. Kara, Şilovski ailesinin Bulgakov’la herhangi bir biyolojik ya da hukuki bağı olmadığını, sadece dairenin mirasçısı olduklarını savunuyor.
Yazarlar Birliği yönetiminde yer alan ve aynı zamanda Avrasya Patent Ofisi Başkanı olan Grigori İvliyev’in hazırladığı hukuki rapor ise tartışmada önemli bir dönüm noktası oldu. Rapora göre Bulgakov’un eserlerinin tüm telif koruması 1955’te sona erdi. Sonraki yıllarda yayımlanan taslaklar dahil olmak üzere tüm metinlerin kamuya ait olduğu ve mirasçılar tarafından kontrol edilemeyeceği belirtiliyor.
Ancak mesele yalnızca yasal çerçevede değil, aynı zamanda ahlaki ve sanatsal bir tartışma boyutuna da sahip. Bogomolov’un sahnelemeyi planladığı versiyonda “çıplaklık sahneleri” yer alıyor. Şilovski oyunun sahnelenmesine izin vermemesine gerekçe olarak bu durumu gösteriyor. Kültür camiası ise bu müdahaleyi sansür olarak yorumlarken, yıllardır yapılan yayın ve sahnelemeler için ödenen telif ücretlerinin hukuken geçersiz olduğu gerçeği de yeni bir tartışmayı başlatmış durumda.
18.4.2025
Реклама