Hazar'ın suları çekiliyor: Yeni bir ekolojik kriz kapıda
Son aylarda Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev ve Kazakistan lideri Kasım-Jomart Tokayev, Hazar Denizi’nde hızlanan su seviyesindeki düşüşün ekolojik felaket boyutuna ulaştığını duyurdu. Uzmanlar, dünyanın en büyük kapalı havzasının Aral Denizi’nin kaderini yaşayabileceği uyarısını yapıyor. Kazakistanlı yetkililere göre seviye bu yıl eksi 29,21 metreye kadar indi ve son otuz yılın en düşük düzeyine ulaştı. Özellikle kuzeydoğu kıyılarında suyun çekilmesiyle yeni kara parçaları ve geçitler ortaya çıkıyor, bu da bölge halkını endişelendiriyor.
Değişimin nedenleri birden fazla faktöre bağlanıyor. Volga başta olmak üzere Hazar’a dökülen nehirlerde debi düşerken, son dört yılda yıllık su akışı 210–232 km³ seviyesinde kaldı. Küresel ısınmanın etkisiyle Orta Asya daha hızlı kuraklaşıyor, bu da yağışların azalmasına ve buharlaşmanın artmasına yol açıyor. Üstelik bölgede petrol çıkarma faaliyetleri ve artan tuzdan arındırma projeleri de su dengesini bozuyor. Tokayev iklim değişikliğini temel sebep olarak gösterirken, Aliyev insan faaliyetlerinden kaynaklanan çevresel etkileri öne çıkarıyor.
Geleceğe dair projeksiyonlar ise karamsar. VNIRO uzmanı Sergey Şipulin, 2030’a kadar su seviyesinin bir metre daha düşebileceğini belirtirken, Avrupa’da yapılan modellemeler yüzyıl sonunda denizin 9–18 metre çekilerek alanının üçte birini kaybedebileceğini öngörüyor. Bu durum yalnızca biyolojik çeşitliliği tehdit etmekle kalmayacak, aynı zamanda kıyılarda çölleşmeyi artıracak ve taşımacılığı ciddi şekilde zorlaştıracak. Derinlik kaybı nedeniyle limanlarda sık sık tarama çalışmaları gerekecek, büyük feribotların yerini daha küçük tekneler alacak.
Uzmanlar, çözümün ancak kıyıdaş beş ülkenin iş birliğiyle mümkün olacağını vurguluyor. 2018’de imzalanan Hazar Konvansiyonu hukuki temel sağlasa da, çevresel kriz ortak bir eylem planı gerektiriyor. Rus akademisyen Mihail Bolgov, önümüzdeki yıllarda su seviyesinin daha da düşmesinin kaçınılmaz olduğunu belirtiyor. Siyasi analistler de, Hazar çevresinde yürütülen lojistik projelerin (Orta Koridor, Kuzey–Güney hattı) su seviyesindeki düşüşten doğrudan etkileneceğini hatırlatarak, bölgesel iş birliğinin ertelenemez hale geldiğine dikkat çekiyor.
2.10.2025
Реклама