"Müftü göçmenlere camileri açmıştı"
![]()
Ömer Erbil Hürriyet'te, Bolşevik Devrimi’nden sonra kaçan ve Gelibolu'ya sığınan yaklaşık 30 bin Beyaz Rus'un öyküsünü bir kez daha gündeme getirdi. Önümüzdeki yıl, Beyaz Rusların bu göçünün 100’üncü yılı olduğu hatırlatılan yazıda, Onsekiz Mart Üniversitesi öğretim üyesi Prof. Dr. Vedat Çalışkan, zorunlu gurbet hayatı yaşayan Rusların etkilerini ve yaşadıklarını araştırdı. Beyaz Rusların tiyatro, kütüphane, dekovil hattı, futbol takımı kurduklarını belirten Prof. Çalışkan, “Gelibolu, Rusların yeniden ayağa kalkabilmesi için adeta bir sığınaktı. Bu insanlar, kendilerini ‘Gelibolulu’ olarak adlandırmışlardır” dedi.
Hürriyet'teki yazı şöyle:
"Bolşevik Devrimi sonrasında yüz binlerce Beyaz Rus, mülteci olarak dünyanın çeşitli ülkelerine sığınmıştı. Ruslara kapılarını açan ülkelerden biri de Türkiye olmuştu. Türkiye’ye ulaşan 200 bin Beyaz Rus’tan yaklaşık 30 bini de 1920-1921 yıllarında Gelibolu’da zorunlu bir gurbet yaşadılar.
Rusların İstanbul’daki yaşamı iyi bilinse de Gelibolu yaşamları pek bilinmez. Beyaz Ordu’nun General Kutepov komutasındaki, disipliniyle ünlü 1’inci Kolordu’su, 21 Kasım’da Gelibolu’ya doğru gemilerle yola çıktı. İlk kafile 22 Kasım’da, Gelibolu’ya ayakbastı. Rusların üçte biri kent içinde yerleştirilirken, askeri birliklerin yerleşmesi için Gelibolu’ya 8 kilometre mesafedeki bir arazide çadırlara yerleştirildi. O dönemde Gelibolu Fransız ve Yunan işgal kuvvetlerinin kontrolündeydi. Ancak halk işgal kuvvetlerine göstermediği ilgiyi Beyaz Ruslar’a göstermişti. Çünkü aynı kaderi paylaşıyorlardı, ülkeleri işgal edilmişti.
Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi öğretim üyesi Prof. Dr. Vedat Çalışkan’ın araştırmasına göre, Türkler Rusları büyük bir hoşgörü içinde kabul etti. Türk kadınları, Rus kadın ve çocuklarıyla ilgilendi, gereksinim duyulan ev eşyasını onlara verdiler. Türk müftüsü de yerleşmeler için camileri açtı. Müftü, Türk vatandaşlarıyla görüşerek Rusların konaklama sorununu çözmeye çalıştı. Ruslar, oturdukları evlerin duvarlarını kireçle boyuyor ve duvarlara anayurt manzaraları (Kremlin Sarayı vb.) çizerek yaşadıkları mekânı şekillendiriyorlardı. Şehir dışında oluşturulan askeri kamptan kente dekovil (küçük demiryolu) hattı kuruldu. Liman, hamam, mutfak ve fırın inşa edildi. Askeri disiplin içinde eğitimler, törenler ve teftişler yapıldı. Okullar açıldı ve Rusya’daki eğitim programları uygulandı. 800 kitaplı bir kütüphane ve okuma salonu da faaliyete geçirildi. Kentteki bin kişilik tiyatroda ve 2 bin 500 kişilik kamp tiyatrosunda aralarında Çehov, Gogol, Leonid Andreev gibi tanınmış yazarların oyunlarının da yer aldığı 80’den fazla oyun sahnelendi. ‘Birinci Kolordu Futbol Birliği’, ‘Kamp Birlikleri Futbol Birliği’, ‘Gelibolu Şehri Birlikleri Futbol Birliği’ kuruldu. 23 futbol takımı ortaya çıktı ve maçlar oynandı. Beyaz Ordu’nun Gelibolu’dan ayrılmasından sonra ‘Gelibolu’ adını alan, Bulgarları farklı bir skorla yenen ve daha sonra ünlü Çek takımlarıyla maçlar yapan ‘Birinci Kolordu Futbol Takımı’ böyle doğdu.
Реклама