Petrolde tünelin ucunda ışık: ABD'den Suudilere “Savaşa son verin” uyarısı
Petrol piyasasında Suudi Arabistan’ın Rusya’ya karşı açtığı “fiyat savaşı” ile gittikçe derinleşen kaosu sona erdirmek için ABD yönetimi ilk kez doğrudan ve net olarak devreye girdi. Fiyatlardaki sert düşüş yüzünden kendi kaya petrol sektörü toplu iflasın eşiğine gelen ABD, Suudi Arabistan yönetimini fiyat savaşını son vermeye çağırdı. Bu haberle petrol 20 Mart'tan beri ilk kez 30 doları gördü.
Piyasalar, Başkan Trump'ın talimatıyla ABD Dışişleri Bakanı Mike Pompeo'nun Suudi Veliaht Prens Muhammed bin Selman ile dün yaptığı telefon görüşmesi ile umutlandı. Washington’dan yapılan açıklamada Pompeo’nun Prens Salman’ı koronavirüsü yüzünden küresel ekonomideki yavaşlamaya karşı uyardığı, "ekonomik belirsizlik döneminde piyasalara güvence sağlayacak fırsatları değerlendirmesi” çağrısı yaptığı bildirildi.
Pompeo’nun diğer yandan, İran yönetiminin bölgeyi istikrarsızlaştıran davranışları karşısında Suudi Arabistan ile ABD arasında devam eden ortaklık için Muhammed bin Selman'a teşekkür ettiği belirtildi.
Bu görüşme, ABD’de özellikle Cumhuriyetçi Parti senatörleri tarafından, petrol fiyatlarından sert düşüşe neden olan ticari savaşı başlatan Suudi yönetimine sert tepkilerin dile getirilmesinden bir hafta sonra geldi. Suudilerin Rusya’nın pazar payını elinden almak için üretimi maksimum kapasiteye çıkarma kararı fiyatları 20 dolara doğru indirmiş, hatta Rus Ural petrolünden fiyat 18 dolara kadar düşmüştü. Ancak ABD’de yükselen tepki ve kaygıların temel nedeni, bu ülkedeki kaya petrolü üreticilerinin maliyetinin 40 dolar civarında olması ve daha düşük fiyata uzun süre dayanamayarak iflas etmeye başlamaları.
Trump'dan hem destek hem uyarı
Öte yandan Politico gazetesi, Prens Salman ile görüşen Başkan Trump'ın, "Rusya ile petrol savaşında kendisini desteklediği ama fiyatlrn ABD'li kaya petrolüüreticikerine zarar verecek düzeye düşürülmemesi çağrısında bulunduğu" bilgisini geçti. Haberde, Trump'ın petrol piyasasında Rusya'nın etkinliğinin kırılmasına olumlu baktığı ama kaygılarını da dile getirdiği belirtildi.
Uzmanlar, ABD’nin kendi enerji üreticilerinin yaşadığı krizin önünü alabilmek için acilen fiyatların toparlanmasına ihtiyaç duyduğunu, 40 dolardan düşük fiyatın hiç kimseye faydası olmadığını, Suudilerin yıkıcı rekabetinin küresek krizi daha da derinleştireceğini savunuyor. Washington’un koronavirüs yüzünden küresel ekonominin büyük darbe yediği bir dönemde, petrol piyasasını acilen sakinleştirebilmek için devreye girdiği vurgulanıyor. Suudilere yönelik baskı sonu verirse bu Rusya açısından da büyük bir kazanım olacak.
Pompei-Salman görüşmesinin ardından Brent petrolünün haziran vadeli fiyatları 30 doları gördü.
TürkRus.Com 9 Mart’ta, OPEC-Rusya anlaşmasının uzatılmamasıyla patlak veren krizin ardından şu değerlendirmeleri gündeme getirmişti:
Temel sorun, petrol üreticilerinin piyasadan pay kapma savaşı. "Mahşerin üç atlısı", Rusya, Suudi Arabistan ve ABD büyük kavgada.
Son yıllarda ABD’de yeni teknolojilerle kaya gazı (shale gas) ve kaya petrolü (shale oil) üretimi artıyor. Bu da geleneksel gaz ve petrol üreticileri ile rekabeti arttırıyor. Ancak özellikle kaya petrolünde maliyet, normal ham petrole göre çok daha pahalı. ABD’li üreticilerin ayakta kalabilmesi için petrol fiyatının 40 doların üzerinde olması gerekiyor. İşte kavga burada başlıyor.
Yüksek petrol fiyatları, ABD’li üreticilerin dünyada pazar payını arttırıyor. Şu an üç büyük üretici olan Suudiler, Rusya ve ABD arasında büyük kavga yaşanıyor. Hatta yakın gelecekte ABD’nin 1 numaralı üretici olacağı konuşuluyor.
İşte bu büyük rakibin önünü kesmek, Rusya için stratejik bir hedef.
Uzmanlar, ABD'li kaya petrol üreticilerinin maliyetlerinin yüksek olduğunu, pazarda tutunabilmek için yüksek fiyata ihtiyaç duyduklarını, Rusya'nın üretim kesintisi yaparak ABD'li ürteicilerin ekmeğine yağ sürmek istemediği ve kendisine de zarar verecek bir riski mecburen göze aldığını söylüyor. Yani Rusya, her üretim kesişinin fiyatların yüksek kalmasını sağladığını, bir yandan kendi petrol gelirleri artarken diğer yandan ABD’li üreticilerin hayatta kalmasına yardım ettiğini görüyor. Yıkıcı bir rekabetle onları piyasadan silip tek başına kalmak istiyor. 2014-2016 arası yaşanan benzr kriz ve fiyat düşüşünde pek çok ABD’li üretici iflas etmişti. Şimdi benzer senaryo gündemde.
Sert fiyat düşüşü ile kaya petrolü (shalde oil) üreticileri pazar payını kaybedeceği için bu payı Rusya'nın ele geçirme şansı var. Rusya bunu daha önce gaz pazarında da yaşamıştı.
Yani petrol piyasasında Suudiler ve Rusya gibi en büyük iki oyuncu, üçüncü büyük olan ABD'li üreticilerle amansız bir pazar payı kavgasında. Bazı uzmanlar bunu Rusya açısından "brinksmanship" (uçurum kıyısı) politikası olarak yorumluyor.
Şimdi kılıçların karşılıklı çekildiği dönemde yen sorular masada:
Fiyat savaşı ne kadar devam edebilir?
Bu savaştan ekonomisini batırmadan kim çıkabilir?
Rusya’nın 550 milyar dolara yaklaşan rezervleri ne kadar “kurtarıcı” olur?
Krizdeki Suudi ekonomisi tamamen batar mı? Denk bütçe için 80 dolar fiyata ihtiyaç duyan Suudiler iflasın eşiğinde mi?
ABD’de düşük fiyatlar yüzüden iflaslar yeniden başlar mı?
Bazı uzmanlar, eğer 30 dolar civarındaki fiyatta Rusya 3 ay kadar direnebilirse, çok sayıda ABD'li kaya petrolü üreticisinin iflas edeceğini düşünüyor.
26.3.2020