Petrogazın yerini neyle doldurmalı?
Sovyet devrinden bugüne, gelirleri büyük ölçüde petrol ve gaz gibi hidrokarbonlara dayanan Rusya, teknolojik ve ekolojik devrimlerle yeni bir çağın çarkları hızlanırken nasıl bir yol izleyecek? Hem rezervleri azalan, hem alternatifler çoğaldıkça gerekliliği azalıp modası geçmeye başlayan hidrokarbon ürünlerinin yerine ne konacak? Son yıllarda Batı’nın Kırım yüzünden koyduğu ekonomik yaptırımlar yüzünden tarımdan otomotive farklı alanlarda ihracatçı durumuna gelen Rusya’ya bu adımlar yetecek mi?
Gündemden inmeyen bu sorular, Rosbalt ajansın Rusya’nın önde gelen bazı ekonomistlerine sordu. Uzmanlar, Rusya’nın petrol ve gaza bağlılığını azaltarak yeni “gelecek projeksiyonu” çizmek için odaklanması gereken noktaların altını çizdiler.
Rosbalt’ın yorumunda, “Rus siyasi seçkinleri hidrokarbon gerlilerinin üzerinde büyüdüler. Bu kolaycı yolu terk etmek bizim için özellikle zor ve acı verici. Ancak hükümet ekonomide hammadde gelirlerine bel bağlamaya devam ederse 10-15 yıl içinde kaybeden biz olacağız. Peki petrol ve değilse, yerini ne alacak? Artık büyümeyeceği anlaşılan petrol gelirlerinin yerini hangi endüstriler alabilir?” dedi ve mikrofonu uzmanlara uzattı:
"Yeni Ekonomik Büyüme” Araştırmalar Merkezi Başkanı Mikhail Dmitriev :
"Dünya otomotiv sektöründe motor yakıtı tüketimine bağlı geleneksel teknolojiler aleyhine gelişim sürdükçe, petro ekonomisindeki durum daha bozulmaya başlayacak. Tarıma güvenmek de riskli. Fermantasyon teknolojileri ve biyoteknolojinin hızlı gelişimi, düşük maliyet ve bol üretimle geleneksel tarımsal üretim modellerine dayalı planları sarsabilir. Pandemi döneminde küresel tedarik zincirinde büyük aksama oldu. Fabrikaların (mesela Çin), tüketim merkezlerine (mesela Batı) coğrafi uzaklığı ve karmaşık nakliye lojistiği önemli sorun. Bu noktada coğrafi konumu ve altyapısıyla Rusya önemli bir oyuncu haline gelebilir. (Kuzey Buz Denizi hattı üzerinden Çin’i Avurpa va ABD’ye bağlayacak ulaşım hattı projesi bunlardan biri. Bir diğeri Çin’in finanse ettiği yeni İpek Yolu otoyolu).
Diğer yandan devalüasyonlar, işgücü maliyetinde bir azalmaya yol açtı. Şimdi Rusya'da asgari ücret, uluslararası üretim zincirlerine katılım açısından potansiyel rakibimiz olan Türkiye'den bile daha düşük. Koronavirüs krizi sırasında bile hızla büyüyen kimya sektöründe iyi bir ihracat potansiyeli var. Rusya'da petrokimya tesislerinin geliştirilmesine yönelik beklentiler çok büyük.
Ayrıca Rusya kendisini makine üretiminde de ön plana çıkarabilir. Selüloz ve kağıt endüstrisinde de yeni fırsatlar ortaya çıkıyor. Bir başka lokomotif sektör de ilaç sanayi olabilir. Korona aşısı, Rus ilaç endüstrisinin önemli bir ihracat endüstrisi haline gelebileceğini göstermiştir.
İnşaat, telekomünikasyon, bilgi teknolojisi ve finans hizmetlerinde büyük bir ihracat potansiyeli var.
Rusya Eski Ekonomi Bakanı Andrey Neçayev :
“Önümüzdeki 10 yıl içinde hidrokarbon talebinde dramatik bir düşüş olmayacak. Ama daha önce gördüğümüz küresel büyüme rakamları da olmayacak. Yalnızca alternatif enerji kaynakları değil, aynı zamanda Rusya için piyasada ek stres yaratan alternatif geleneksel hidrokarbon üreticileri de ortaya çıkıyor. Kaya gazı ve petrolüyle ABD en önemli rakip.
Her şeyden önce, sadece ham petrolü bir borudan akıtıp satmak değil, rafinerileri arttırarak işleyip öyle satmamız gerekiyor. Bu arada, bağlı bir sektör olarak plastik, PVC hakkında konuşursak dünyadaki talebin düşmediği, hatta büyüdüğü görülüyor. Bu da Rusya için büyük potansiyel.
IT konusunda Rusya’nın güçlenen bir altyapısı var. Bu yolda ilerlemek lazım. Ama bu konuda yetkililerin bu sektördeki insanlara karşı tutumlarını değiştirmeleri gerekiyor. Durov'un Telegram'ını ülke dışında gerçekleşen bir proje olamaya zorlamak yerine, dünya çapında kabul görmüş ürünleri yapan bu tür insanlara maksimum destek vermeliyiz.
Yine iyi durumda olduğumuz nükleer enerjide, uzay endüstrisinde, enerji mühendisliğinde tecrübemizin değerini bilmeliyiz.
Son yıllarda tahıl ihracatı olarak ek bir gelir kaynağı ortaya çıktı. Önemsemeliyiz.
Bunlar, benim bakış açıma göre ya zaten rekabetçi olduğumuz ya da bunun için zemin hazırladığımız sektörler.”
Yüksek Ekonomi Okulu Profesörü Aleksey Portanski:
“Petrol ekonomisinin ne kadar ömrü kaldığına dair kimse vade veremez. Ancak dünya, durumun değişmeye devam edeceğine ve önceki parametrelere geri dönmeyeceğine dair ciddi sinyaller verdi. Bloomberg'e göre, petrol fiyatı 2019 seviyesine bile dönmeyecek. Bu, Rusya ekonomisi için iyi bir haber değil.
Hidrokarbon limitleri, öncelikle iklimsel gerekliliklere dayanmakta. Günümüzde, CO2 azaltımı ve yeşil enerji sadece moda kavramlar değil, zamanın bir zorunluluğudur. Elimizdeki tüm hidrokarbonları yakarsak, önümüzdeki 10-15 yıl içinde dünyadaki ortalama sıcaklık 2-2,5 derece artacaktır. Bu, felaket anlamına gelir. Bu nedenle, iklim konusunda uluslararası anlaşmalar hayati durumda.
Bilim adamları, dünyadaki kömür rezervlerinin yüzde 92'sinin asla çıkarılmayacağına inanıyor. Düşünün: Geçen yüzyılda kömür endüstrisi ağır sanayinin temelini oluşturuyordu, ama bugün vaziyet böyle. Dünya değişti. Aynı şey petrol için de geçerli. Petrol rezervlerinin önemli bir kısmı da üretilmeden toprağın altına kalacak. Bu, tüm ülkeler için bir zorunluluktur.
Avrupa zaten alternatif enerjiye ciddi olarak yöneldi. Hollanda'da ve Almanya'nın bazı bölgelerinde zaten her yerde rüzgar türbinleri var. Bu göz ardı edilemez.
Bana öyle geliyor ki, Rusya’nın geleceği için küçük ve orta ölçekli işletmeler (KOBİ) şu anda ağırlık vermemiz gereken en önemli potansiyellerden biri. Ancak ülkemizde ABD ve Avrupa'nın aksine KOBİ'lerin ekonomideki payı sadece yüzde 21'dir. Geçenlerde Belçika'da küçük ve orta ölçekli işletmelerin ülkenin GSYİH'sindeki payının yüzde 90 olduğu açıklandı. ABD'de binlerce küçük işletme Boeing gibi devlere hizmet ediyor çünkü çok karlı. Mevcut politikalara devam ettiği sürece, Rusya'da KOBİ'lerin payı yüzde 20'nin üzerine çıkmayacak ve küçük işletmeler ekonominin lokomotifi olmayacaktır. Oysa bunu başarabiliriz.
Diğer yandan yüksek teknoloji geliştirmemiz gerekiyor. Ancak geçen yıl 5G konusunda diğer ülkelerde yapılanların tam tersi bir karar verildiğini gördük. Frekanslarımız, şirketlere tahsis edilmedi. Yani, burada kendimizi gecikmeye mahkum ettik. Bunu yaptık çünkü güvenlik güçleri buna karşı çıktı. Başkan Putin de böyle olduğunu söylemek zorunda kaldı. En umut verici alanlardan biri olan 5G telekomünikasyon ağlarını yavaşlatıyorsak, kalkınma hakkında nasıl konuşabiliriz? Güvenlik kurumları bunu anlamıyor."
15.2.2021
Реклама