Türkiye ile Rusya, S-400 sevkiyatı anlaşmasının ardından ses getirebilecek yeni işbirliği projelerini masaya yatırmaya devam ediyor. Ticaret Bakanı Ruhsar Pekcan ve Rusya Enerji Bakanı Aleksandr Novak'ın eş başkanlığında Türkiye ile Rusya Hükümetlerarası 16. Dönem Karma Ekonomik Komisyonu'nun (KEK) cuma günü Antalya'da yaptığı toplantıda, yeni işbirliği olanakları masaya yatırıldı.
Rusya Enerji Bakanı Aleksandr Novak, yoğun temasları ile ilgili bilgi verirken iki ülkenin ileride ortak sivil uçak ve helikopter üretimi konusunu gündeme aldıklarını söyledi.
Rossiya 24 kanalı ile söyleşinde konuyu gündeme getiren Rus Bakan, “Helikopter üretimi için ortak işletme kurulması ile SSJ-100 ve MC-21 yolcu uçaklarının ortak üretimi ve sevkiyatı konuları görüşülüyor” dedi.
Cumhurbaşkanı Erdoğan, Rusya ile Türkiye’nin ileride S-400 hava savunma sistemlerinin ortak üretimini yapma konusunu görüştüklerini söylemişti.
Rus savunma sanayi şirketi Rosteh’in Başkanı Sergey Çemezov da Rusya ile Türkiye’nin S-400’lerin parçalarının ortak üretimine yönelik görüşmelerde bulunduklarını açıklamıştı.
Türkiye-Rusya 16. Dönem KEK Protokolü imzalandı
Bu arada Ticaret Bakanı Ruhsar Pekcan, "2023'te gayri safi milli hasılamızı 1 trilyon dolara, kişi başına düşen gayri milli safi hasılayı da 12 bin dolara ve toplam mal ile hizmet ihracatımızı da 332 milyar dolara çıkarmayı hedefliyoruz." dedi.
Ticaret Bakanı Pekcan ve Rusya Enerji Bakanı Aleksandr Novak'ın eş başkanlığında Türkiye ile Rusya Hükümetlerarası 16. Dönem Karma Ekonomik Komisyonu (KEK) toplantısı, bir otelde yapıldı. Toplantı kapsamında protokol imza töreni düzenlendi.
Pekcan, burada yaptığı konuşmada, 2019-2023 yılları arası kalkınma planının açıklandığını söyledi.
"2023'te gayri safi milli hasılamızı 1 trilyon dolara, kişi başına düşen gayri milli safi hasılayı da 12 bin dolara ve toplam mal ile hizmet ihracatımızı da 332 milyar dolara çıkarmayı hedefliyoruz" ifadesini kullanan Pekcan, bu çerçevede Ticaret Bakanlığı olarak Türkiye'nin teknoloji, katma değer, hizmet ticaretine odaklanmayı, korumacılık yerine daha rekabetçi bir atmosferde ekonomik gelişmeyi sürdürmeyi hedeflediklerini belirtti.
Pekcan, bu hedefe ulaşırken en başta komşu ülkeler olmak üzere tüm dünyayla ekonomik açıdan entegre olmayı ön gördüklerini kaydetti.
Türkiye ile Rusya'nın ekonomik ve ticari ilişkilerinin ele alındığı Karma Ekonomik Komisyonu toplantısını başarıyla gerçekleştirdiklerini anlatan Pekcan, komisyon kapsamında oluşturdukları çalışma gruplarının verimli bir şekilde çalıştığını, pozitif sonuçlar elde ettiklerini söyledi.
Toplantı kapsamında imzalanan protokolün ticaretten enerjiye, tarımdan ulaştırmaya, bilimden sanayiye, birçok başlığı içerdiğini aktaran Pekcan, şu değerlendirmede bulundu:
"16. Dönem Karma Ekonomik Komisyon protokolü ticari ve ekonomik ilişkilerimizin iki ülkenin de menfaatleri doğrultusunda geliştirilmesine vesile olacaktır. İki ülke arasında tesis edilmiş olan düzenli istişare mekanizması çerçevesinde potansiyel ürün gruplarının belirlenmesi ve bunların ticaretinin artırılmasının önündeki engellerinin tespit edilmesi konusunda da mutabık kaldık."
Pekcan, protokolün, Türkiye ile Rusya gümrük idareleri arasında sağlanan iş birliğinin gelişmesine yönelik bir eylem planının hayata geçirilmesi, ilgili protokollerin yakın zamanda imzalanması, Türkiye'de belirlenen bölgelere daha fazla Rus yatırımcıların çekilmesi konularını içerdiğini belirtti. Pekcan, dijital ürünler ticareti ve elektronik ticaret alanında iş birliği yapmak, karşılıklı doğrudan yatırımların teşvik edilmesi, iki ülke yatırımcılarının karşılaştıkları sorunların çözümünde destek ve yardım mekanizmalarının çalıştırılması hususlarının da yer aldığını bildirdi.
Tataristan, Başkurdistan ile Dağıstan Cumhuriyetleri ve Rusya Federasyonu muhtelif bölgeleriyle Türkiye arasında altyapı projeleri, madencilik, seracılık, tarımsal sanayi, tekstil, otomotiv yan sanayi sektörleri başta olmak üzere birçok alanda iş birliğinin geliştirilmesi hususunda da mutabık kaldıklarını vurgulayan Pekcan, yük taşımacılığı ve liman altyapısının geliştirilmesine ilişkin eylül ayında Samsun'da Türk ve Rus armatörlerin, liman terminal operatörlerinin ve iş çevrelerinin bir araya geleceği bir toplantı düzenlenmesine karar verildiğini aktardı.
Soçi İstanbul limanları arasında deniz yolu taşımacılığının geliştirilmesi yönünde mutabakat sağlandığını dile getiren Pekcan, şöyle dedi:
"İki ülke arasında uluslararası kara yolu ulaşım anlaşmasının imzalanmasına karar verilmiştir. Ayrıca enerji çalışma grubunda gündeme geldiği üzere, doğal gaz alım satımında uzun vadeli servis, bakım, gaz pompalama, elektro teknik, güç ekiplerinin tedarik sözleşmelerinde yürütülmesinde yerli paraların kullanılması her iki tarafın da lehine olacaktır. İki ülke arasında Akkuyu Nükleer Santrali'nin inşaatına yönelik iş birliğinin etkin bir şekilde sürdürülmesine yönelik kararlılık devam etmektedir. Birinci ünitesi de cumhuriyetimizin 100. yılında 2023 yılında teslim edilmesiyle ilgili her iki taraf da faaliyetlerini aksatmadan sürdürmektedir."
Her iki ülkenin tarım bakanlarının bir araya geleceği Türkiye-Rusya Tarım Yürütme Komitesi'nin üçüncü dönem toplantısını yıl sonuna kadar Türkiye'de gerçekleştirmeyi planladığını aktaran Pekcan, tarafların tarım ticaretini gözden geçirdiğini, ticareti kolaylaştırmak adına bazı tedbirlerin alınması yönünde karar aldıklarını ifade etti.
Ayrıca bu protokolde diğerlerinden farklı olarak bilimsel ve sağlık yönünden de üretim ile teknolojinin geliştirilmesi yönünden üst düzey toplantılar yapıldığına değinen Pekcan, bu doğrultuda iki ülkenin sağlık bakanlıkları arasında bir mutabakat imzalanacağını bildirdi.
Pekcan, toplantının en önemli sonuçlarından birinin ülkeler arasındaki teknik engellerin kaldırılması, pazarda güvenli ürün dolaşımının sağlanmasıyla ilgili teknik düzenlemelerle ilgili alt çalışma grubu oluşturulması olduğunu söyledi.
Türkiye ile Rusya arasındaki ekonomik ilişkilerin en önemli unsurlarından birinin turizm olduğunu vurgulayan Pekcan, şunları belirtti:
"2018 yılında 6 milyon turist gelmiştir. 2019 yılında daha fazla Rus turisti ağırlamak isteriz. Bu noktada MİR kart, 2019 Nisan ayı itibarıyla Türkiye'de kullanıma açılmış olup, şu ana kadar 4 milyon liralık hacme ulaşmıştır. İkili ilişkilerimizin diğer önemli ayağı da müteahhitlik sektörüdür. Bildiğiniz gibi müteahhitlerimizin Rusya'daki projelerinin toplam değeri 75 milyar dolara ulaşmıştır. Sadece iki ülke için artık geleneksel hale gelen müteahhitlik sektörü gibi gerçek entegrasyonun sağlandığı sektörler dışında e-Devlet, akıllı şehirler ve bilgi güvenliği gibi hususlar da ikili ekonomik ilişkilerimizde ele alınması öngörülmektedir."
İki ülke arasındaki gelişmelerin çok yönlü geliştiğine değinen Pekcan, her devletin de dışarıdan ithal ettiği, Türkiye'nin Rusya'dan, Rusya'nın da Türkiye'den ithal edebileceği ürünler listesi üzerinde çalıştıklarını bildirdi.
Pekcan, protokol kapsamında alınan kararların takipçisi olacaklarını sözlerine ekledi.
Bu arada Rusya Enerji Bakanı Aleksandr Novak, TürkAkım doğalgaz boru hattı projesinin ilk kolunun 1 Ocak 2020’de faaliyete geçirilmesinin beklendiğini ifade etti.
Antalya’da düzenlenen Türkiye-Rusya İş Konseyi 20. Toplantısı çerçevesinde gazetecilere konuşan Novak, TürkAkım projesinin ilk kolunun 1 Ocak 2020’de çalışmaya başlamasının beklendiğini ifade etti.
Sputnik'in aktardığına göre Novak, ayrıca TürkAkım’ın ikinci kolunun Yunanistan’dan değil, Bulgaristan’dan geçeceğini ifade etti.
Novak "Projenin ikinci kolu Bulgaristan, Macaristan ve Sırbistan’dan geçecek. Doğrudan Bulgaristan’dan geçecek" dedi ve projenin ikinci kolunun başlatılmasının Avrupa ülkelerindeki gaz aktarım altyapısının inşasına bağlı olduğunu, projenin Bulgaristan’a uzatılması yönündeki çalışmaların program doğrultusunda ilerlediğini kaydetti.
Bulgaristan’daki altyapı inşa süreçleri ile ilgili bir endişe olup olmadığı yönündeki soruyu yanıtlayan Novak “Gazprom ile Bulgaristan Enerji Bakanlığı arasında bir anlaşma, yol haritası var. Proje yol haritasına uygun biçimde gerçekleştiriliyor” dedi.
Yılın ilk yarısında geçen yılın aynı dönemine kıyasla Rusya’dan Türkiye’ye turist akışında yüzde 36 artış gözlemlendiğini belirten Novak “Bu yıl Rusya’dan gelen turist sayısının 6 milyonu aşmasını bekliyoruz. Bu yeni bir rekor olacak” dedi.
Novak, Rusya ve Türkiye arasındaki ticari ödemelerin yaklaşık üçte birinin ulusal para birimleriyle yapıldığını ifade etti.
Novak, "Ürün ve hizmetler için ulusal para birimleriyle yapılan ödemelerin oranının artmasnı destekliyoruz. Şu anda bu oran yüzde 34 seviyesinde" dedi.
Rus basınına yansıyan 'Moskova ve Ankara, ulusal para birimleriyle yapılacak ödemelerle ilgili bir hükümetlerarası anlaşma hazırlıyor' haberlerini değerlendiren Novak,
"Evet, anlaşma hazırlandı ve dışişleri bakanlıkları, merkez bankaları ve Türk partnerler tarafından inceleniyor" yanıtını verdi.
'TÜRKİYE 6. BÜYÜK TİCARİ PARTNERİMİZ'
Bu arada Novak, Türkiye'nin 2018 yılında 25.5 milyar dolarlık ticaret hacmiyle Rusya'nın en büyük 6. büyük ticari partneri olduğunu, 2019'un ilk 5 ayında 10 milyar dolar seviyesine ulaşıldığını ve amaçlarının ticaret hacmini 100 milyar dolara çıkarmak olduğunu ifade etti.
Novak, Türk hükümetinin Rus yatırımlarının Türkiye'deki petro-kimya projelerine katılmasına ilgi gösterdiğini de belirterek, "Henüz somut görüşmeler yok ancak yakın gelecekte şirketler arasında görüşmeler yapılabilir" diye ekledi.
Aleksandr Novak, Akdeniz'de Rus şirketlerin başarılı enerji projelerinde yer aldığını belirterek, "Eğer ticari açıdan tüm tarafların yararına projeler olursa, Rus şirketleri Doğu Akdeniz'de Türkiye ile işbirliğine yönelik kararlar alabilir" dedi.
Rusya Enerji Bakanı Aleksandr Novak, bugün Antalya'da katılacağı Türkiye-Rusya İş Konseyi 20. Toplantısı öncesinde AA muhabirine, iki ülke arasındaki ilişkilere yönelik değerlendirmelerde bulundu.
Ticaret Bakanı Ruhsar Pekcan'ın eş başkanlığında düzenlenecek toplantıda, iki ülkenin ticari ve ekonomik ilişkilerin geliştirilmesini ele alacaklarına işaret eden Novak, "Bugün temaslarımız etkin bir şekilde genişliyor ve derinleşiyor. Geçen yılın sonunda ticaret hacmimiz yüzde 16 artarak 25,5 milyar dolara ulaştı. Ticarette karşılıklı yatırımlarda, sosyo-kültürel ve beşeri alanlardaki bağlarımızı daha da artıracak fırsatlara sahibiz" diye konuştu.
Novak, toplantıda, Rusya ve Türkiye iş birliğinin önünde engel oluşturan idari bariyerlerin kaldırılmasını da ele alacaklarını dile getirerek, "Özellikle de iş dünyasının daha kolay bir şekilde etkileşime geçebilmesi için vize ve gümrük konularını konuşacağız" ifadesini kullandı.
Rus-Türk ve Türk-Rus iş konseylerinin de komisyon kapsamında 20'nci ortak toplantılarını yapacaklarını belirten Novak, toplantının çok sayıda iş insanının katılacağı son derece önemli bir platform olacağını ve ülkeler arası iş birliğine ivme kazandırmasını beklediklerini söyledi.
Novak, TürkAkım ve Akkuyu Nükleer Güç Santrali (NGS) gibi projelerin hayata geçmesiyle ekonomik ve ticari alanlarda yeni iş birliği olanaklarının doğacağına işaret ederek, "Tarım sektöründe de karşılıklı tedarikimizi artırabileceğimiz önemli bir potansiyel var. Sanayide ise mühendislik ürünleri ve ortak Rus uçağı yapımı için ortak girişimler kurulması yönünde ciddi bir potansiyel görüyoruz. Askeri-teknik iş birliği de yoğun bir şekilde gelişiyor" dedi. Rusya ile Türkiye arasında kurulan 900 milyon euro hacimli yatırım fonunun da çok önemli olduğuna dikkati çeken Novak, "Fon, çalışmalarına başladı ve gerekli tüm evrak hazırlandı.
Fonun yatırım yapacağı belirli projeler hem Rusya'da hem de Türkiye'de değerlendiriliyor" diye konuştu.
TÜRKAKIM'IN KAPASİTESİ ARTIRILABİLİR
TürkAkım'ın, Rusya için Türkiye ile hayata geçirilen en önemli projelerden biri olduğunu dile getiren Novak, "Projenin inşaatında son aşamaya geliniyor ve gelecek yıl Türkiye'ye doğrudan doğal gaz sevkiyatı başlayacak. Projenin takvim doğrultusunda ilerlemesi noktasında Türk ortaklarımıza müteşekkiriz" ifadesini kullandı.
Novak, TürkAkım'ın Doğu Avrupa'ya uzanacak ikinci hattı için çalışmaların başladığını ve bu kapsamda Bulgaristan, Sırbistan, Macaristan ve Baumgarten'e sevkiyat planlandığını belirterek, "Gazprom söz konusu ülkelerle yol haritasını imzaladı. Tüm süreç Avrupa kanunları doğrultusunda ilerliyor" dedi.
Avrupa'da doğal gaz tüketiminin artmasını beklediklerini söyleyen Novak, "Bunun nedeni hem talebin artması hem de Avrupa'da doğal gaz üretiminin düşmesi. Rus gazı rekabetçidir ve TürkAkım'ın Avrupa'ya doğal gaz sevkiyatında en önemli rotalardan biri olmasını bekliyoruz" diye konuştu.
Novak, Kuzey Akım 2 projesinde aksaklık yaşanması halinde TürkAkım'ın kapasitesinin artırılabileceğine yönelik açıklamalara ilişkin şunları ifade etti: "Kuzey Akım 2'nin takvim doğrultusunda ilerlediğini düşünüyoruz. TürkAkım'ın kapasitesinin artırılması teorik açıdan mümkün. Bu tümüyle doğal gaz talebine ve böyle bir yatırımın geri ödeme sürecine bağlı. Avrupa'da doğal gaz tüketimine yönelik potansiyel yüksek ancak rekabet de var. Söz konusu rekabet içinde gerekli hacimleri temin etmeye hazırız"
AKKUYU'DA TÜRK YATIRIMCI ARZUSU
Akkuyu NGS'de Türkiye ve Rusya arasındaki iş birliğinin önemli olduğunun altını çizen Novak, "Projede inşaat tüm hızıyla devam ediyor ve 2023'te faaliyete geçmesini bekliyoruz. Projede inşaatın maliyeti açısından tüm konular çözülmüş durumda." dedi. Novak, Akkuyu projesinde Türk şirketlerin de yer almasını arzu ettiklerini belirterek, "Projede Türkiye'de üretilmiş malzemeler azami şekilde kullanılıyor.
Tesisin Türkiye'de yer aldığını düşünürsek, Türk ortaklarımızın proje yönetiminde yer alması makul olur. Buna yönelik istişareler devam ediyor ve Türk şirketlerin projede hissedar olarak yer almasını umuyoruz" diye konuştu.
Akdeniz'de Rusya ile Türkiye arasında olası iş birliği olanaklarını değerlendiren Novak, şunları kaydetti: "Akdeniz'de Rus şirketlerin yer aldığı başarılı enerji projeleri var. Örneğin Rosneft, Zohr sahasının geliştirilmesinde yer alıyor. Bu tür girişimlerde iş birliğinde öncelik ekonomik çıkarlar tarafından şekillenir. Eğer ticari açıdan tüm tarafların yararına projeler olursa, Rus şirketleri Doğu Akdeniz'de Türkiye ile iş birliğine yönelik kararlar alabilir"
Novak, Türk vatandaşlarına yönelik vize uygulamasına ilişkin, "Vize konusu son derece önemli ve ülkelerimiz arasındaki görüşmelerde daima gündemimizde. Dün Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, hususi ve hizmet pasaportuna sahip Türk vatandaşlarının Rusya'ya girişi için vize uygulamasına son verdi. Bunun ülkelerimiz arasındaki ticari ve ekonomik ilişkilerin kalkınması açısından önemli bir unsur olduğuna inanıyoruz" dedi.
Diğer yandan toplantının Türkiye Tarafı Başkanı Tuncay Özilhan da iki ülke arasındaki ticaret hacminin geçen yıl yüzde 14 artarak 25 milyar dolara ulaştığını ifade etti.
Ticarette enerji ve doğal kaynakların ağırlıklı olduğunu belirten Özilhan ticaret hacmini dengeleyecek başka alanlarda da işbirliğine başlandığını kaydetti.
Özilhan Rusya ile Türkiye’nin yalnızca birbiri için üretim yapmayıp başka ülkelerde de birlikte çalışabilmesi için iki taraf arasındaki yatırım alanlarının çeşitliliğinin arttırılması gerektiğini belirtti.
Sputnik Türkiye Muhabiri Elif Sudagezer’in aktardığına göre, Özilhan konuşmasında şu ifadeleri kullandı:
“500 yıllık Türk-Rus komşuluk ilişkileri son yıllarda yakın coğrafyamızda yaşanan bir takım gelişmelerden ötürü önemli bir sınav vermiştir. Geçtiğimiz yıllarda ikili ticaretimizde yaşanan düşüşe rağmen 2018 yılında Rusya’ya olan ihracatımız ve ithalatımız artmış ve ikili ticaret hacmimiz 25 milyar dolara varmıştır. Bu rakam bir önceki yıla göre ikili ticari hacmimizde yüzde 14’lük bir artışa tekabül etmektedir.
İş insanları olarak 2018 yılında ikili ekonomik ilişkilerimizde yakaladığımız ivmeyi, bu yılda devam etmesi için omuzlarımızda taşıdığımız sorumluluğun farkındayız. Bilmekteyiz ki, ekonomik ilişkiler sadece siyasi değil, iş insanlarının da tamamlayıcı rol almasını gerektiren bir konudur. Aktif bir şekilde çalışan iş konseyimiz geçtiğimiz süreçte de bu sorumluluk duygusuyla hareket etmiştir. Yaptığımız çalışmalara dair size birkaç örnek vermek istiyorum. 8 Nisan 2019’da da iki ülkenin devlet başkanlarının teşrif etmesiyle Kremlin Sarayı’nda kısıtlı sayıda her iki ülkenin iş insanlarının toplanmasıyla toplantı düzenlendi ve ikili ilişkilere katkı sunuldu. 26 Nisan 2019’da Adıgey Cumhuriyeti başkanının katılımıyla, 16 Mayıs 2019’da Tataristan Başkanı Rüstem Minnihanov’un ülkemize yapmış olduğu ziyaret kapsamında iş forumları organize edildi, ikili ticari ilişkilerin geliştirilmesinin önü açıldı. 2019 yılında gerçekleştirdiğimiz etkinlikler, bundan tam iki hafta önce, her yıl Yekaterinburg şehrinde düzenlenen INNOPROM Uluslararası Sanayi Fuarı’nda bu yıl Türkiye’nin partner ülke olması vesilesiyle organize ettiğimiz iş forumuyla taçlandırdık. Bugün ise iş konseyimizin 20. ortak toplantısını yapıyoruz. İkili ticari ilişkilerimizde yeni bağların kurulmasına aracılık etmekteyiz. İki ülke arasında adeta köprü kuran iş insanlarımızın Rusya’daki faaliyetlerini kolaylaştıracak karşılıklı adımların atılmasının öneminin farkındayız. Karşılıklı olarak etkileşimin artırılması için vize rejiminin 2015 yılı öncesi haline dönmesi gerektiğini bir kez daha iletmek istiyoruz.
Küresel siyasetin ticaret savaşlarıyla belirlendiği bu dönemde yerel para birimleriyle ticaretin iki ülke arasındaki ekonomik işbirliğinin gelişmesindeki önemi su götürmez bir gerçektir. Bu nedenle ikili ticaretimizdeki yerel para birimlerinin payını yüzde 10’dan daha yukarıya taşımamız önümüzde duran önemli bir sınavdır. Bu sadece iki ülke ekonomisinin kalkınması için değil gerek siyasal gerekse de kültürel alanda iki ülke arasındaki güvenin pekiştirilmesi için büyük bir önem arz etmektedir.
Son olarak, ikili ticaretimizdeki asimetri her geçen gün gelişen ekonomik ilişkilerimizin sürdürülebilirliği açısından önemli bir sorun teşkil etmektedir.”
Dış Ekonomik İlişkiler Kurulu (DEİK) Başkanı Nail Olpak ise şu sözleri dile getirdi:
“Devlet Başkanlarımızın verdiği 100 milyar dolarlık hedef, 2018’deki rakamları 4 kat artırmak demek. Hem hoşumuza gidiyor hem de çok ciddi şekilde çalışmamız gerektiğinin kanaatindeyiz. 8 Nisan’da Moskova’da gerçekleştirilen toplantıda söylenen bazı hususları çok kısa şekilde ifade edeceğim. Öncelikle, dün vize konusunda gerçekleşen gelişme güzel, ancak 2015 öncesini hala arzu ediyoruz. 2018 Mayıs kararnameleri kapsamında Türk müteahhitlerine ve iş adamlarına pozitif ayrımcılık yapılmasını beklediğimizi tekrarlamak istiyorum. Bizim tarafımızdan Rusya’da üretilen ürünlerin Avrupa’ya ihracatlarının teşviki konusunda hususlar var. Bazı Avrupalı yatırımcılara uygulanan devlet garantilerinin bizim yatırımcılarımıza da uygulanması hususu. Eminim, bu konular zaten bakanlarımızın görüşmeleri içerisinde yer alacaktır. Müteahhitlerimiz çok aktifler, özellikle Moskova dışında da iş imkanlarının sağlanması hususunu da tekrar ifade etmek istiyorum.
Sebze ve meyvedeki karantina prosedürü hepimizin bildiği bir konu. Yerel para birimlerinin kullanılması konusunda konuşmaların başladığını biliyorum. Bu noktada sonuca gidileceği kanaatindeyim. Finansman konusunda, Türk yatırımcılarının Rusya’daki yerel projelerinin finansmanı ve oradaki işletme sermayesinin yerel kaynaklardan sağlanması konusunda destek istiyoruz. İkili geçmiş belgelerinin kotaları konusunda desteklerinizi bekliyoruz.
Bakanlarımızın bu konularda destekleri hedeflediğimiz rakamlardaki hedefleri yakalama konusunda önümüzü açacağını düşünüyor, konuşmamı Gogol’un bir sözüyle sonlandırmak istiyorum. ‘Bu dünyadaki en masum mutluluk sebeplerinden biri duygularını, düşüncelerini ve fikirlerini başkalarıyla paylaşmaktır."