Türkiye ile Rusya arasında İdlib için sağlanan anlaşmanın yankıları devam ediyor. Rus uzmanlar bu mutabakaı iki ülkenin önemli başarısı olarak alkışlarken, bazı uzmanlar "iki ülkenin, birlikte hareket etmeden işin içinden çıkamayacaklarını anladıklarını" ve işbirliğine mecbur olduklarını vurguluyor.
Kremlin'e yakınlığı ile bilinen, Rsya Dış Politika ve Savunma Politikası Konseyi Prezidyumu Başkanı ve "Küresel Politikada Rusya" dergisinin yayın yönetmeni Fyodor Lukyanov iki ülke başkanının İdlib konusunda bir uzlaşıya varmasını, "Rusya ve Türkiye aynı oyunu oynamaya devam ediyor, ki bu çok şaşırtıcı, çünkü karşılıklı güvenin yüksek olduğu söylenemez" diye değerlendirdi.
"İdlib Şam'ın kontrolünde olmayan son büyük anklav. Son derece tehlikeli güçlerin biriktiği bir yer. Batı'nın İdlib nedeniyle büyük bir baskısı var. Askeri operasyon konusunda hiç kimsenin olumlu tahminleri yoktu ama işte birden böyle bir anlaşmaya varıldı. Kanımca Putin ve Erdoğan daha geniş kapsamlı başka konulara değinmeden bu anlaşma gerçekleşemezdi. Mesela Suriye'nin bir bütün olarak geleceği gibi. İdlib'de anlaşmaya varıldığına göre, ileriki adımlar için arada bir anlayış birliği olduğunu varsayabilirim. Her halükarda Rusya ve Türkiye aynı oyunu oynamaya devam ediyor, ki bu çok şaşırtıcı, çünkü karşılıklı güvenin yüksek olduğu söylenemez. Düşürülen jet uçağının anısı hala taze. Kimsenin bunu unuttuğunu sanmıyorum. Ama arada başka türlü bir güven var. İki güç de birlikte hareket etmeden işin içinden çıkamayacaklarını biliyor. Bu yüzden her şeyi bir kenara bırakıp her iki tarafı da memnun edecek ve sorunu çözecek seçenekler aranıyor. En önemli şey de bu zaten. Astana'da Türkiye, Rusya, İran üçgeni kurulduğunda kimse bu yapının ayakta kalacağını düşünmemişti. Ama bu yapı bir buçuk - iki yıldır hala ayakta. Sonuçları da ortada."
Soçi'deki zirveyi analiz eden İzvestiya gazetesi, Türk hükümetinin İdlib'deki kontrolü yitirmek istemediğini ve Rusları uzlaşmaya ikna etmek için her türlü çabayı gösterdiğini yazdı.
Sputnik'in çevirisine göre, liderlerin yaptığı anlaşmanın bir dizi önemli ve birbiriyle bağlantılı unsuru içerdiğini belirten gazete, "İlk olarak, ılımlı muhaliflerin militanlardan ayrılması üzerinde duruluyor. Türk gözlem noktalarının artırılmasının ve güvenli bölgenin çapının genişletilmesinin, Rus askeri üslerine ve Suriye ordusu mevzilerine yönelik saldırı tehdidini ortadan kaldırması bekleniyor. Sivillerden ve ılımlı muhaliflerden ayrılan militanlar, Türkiye, Rusya ve Suriye hükümetlerinin sıkı koordinasyonuyla imha edilebilir" ifadelerine yer verdi.
İkinci olarak siyasi sürecin teşvik edilmesi üzerinde durulduğuna dikkat çeken İzvestiya, şu değerlendirmeyi yaptı: "Burada tüm yük, çok sayıda militanı Suriye hükümetiyle masaya oturmaya ikna etmek zorunda olan Türkiye'nin omuzlarında."
Bu arada İzvestiya, İdlib konusunun Türkiye için yalnızca kentteki durumla sınırlı olmadığını kaydetti. Gazeteye göre İdlib'deki terör örgütüne yönelik her türlü saldırı, örgütün Türkiye'deki destekçilerini ve sempatizanlarını harekete geçirebilir.
Gazeteye göre Türkiye'nin bir diğer çekincesi, ABD destekli Kürt silahlı gruplarının er ya da geç Şam'dan özerlik talep edecek olması. Analizde, "Bu bağlamda, Türkiye'nin İdlib'de kalmaya devam etme arzusu, Kürt faktörünü gelecekte Türklere baskı için kullanabilecek Suriye hükümetine baskı yapma kozunu elde tutmak olarak görülmelidir" dendi.
İzvestiya, Rusya'nın ilkesel duruşunun da Suriye'deki terör tehdidinin ortadan kaldırılması ve siyasi düzleme geçiş yapılmasını önceliğini belirtti.
Gazete, "Rusya'nın uzun süredir düzenleneceği konuşulan askeri operasyonunu Türk tarafının talebi üzerine erteleme isteği, ikili işbirliği mekanizmasının güçlenmesine katkı sunacak" diye ekledi.
Öte yandan Rus siyasiler ve siyaset bilimciler, Putin ve Erdoğan'ın vardığı anlaşma sonucunda İdlib'de kurulacak tampon bölgenin sivil kayıplardan kaçınma ve askeri senaryoyu önleme amacı taşıdığını belirtti.
Sputnik'e konuşan Rusya parlamentosunun alt kanadı Duma'nın Dış İlişkiler Komitesi üyesi Sergey Jeleznyak, "Tampon bölge kurulmasını öneren Rusya ve Türkiye, İdlib'deki terör yuvalarının imhası sırasında sivil kayıplardan kaçınmak için her şeyi yapmaya hazır olduğunu gösterdi" dedi.
Provokasyonların ve Suriye'ye yönelik dış baskının kabul edilemez olduğuna dair ortak anlayış tesis edilmesini Soçi zirvesinin önemli sonuçlarından biri olarak niteleyen Jeleznyak, bu yaklaşımın öncelikle Suriye'deki varlıkları yasalara aykırı olan ve halkın çıkarlarıyla çelişen ABD ve uluslararası koalisyonu hedef aldığını vurguladı.
Batı'nın Suriye'de kontrolü kaybettiğini anlamaya başladığını ve bazı ülkelerin Suriye'deki varlıklarını sürdürmek için militanların eylemlerine göz yummaya hazır olduğunu belirten Rus vekil, Astana sürecinin garantör ülkeleri Rusya, Türkiye ve İran'ın bu yıkıcı politikaya kesinlikle karşı çıktığının altını çizdi.
Rus siyaset bilimci Nikita Danyuk, Türkiye'nin aynı Rusya gibi bölgedeki gerilimin tırmanmasına karşı olduğunu belirtti.
Danyuk, "Türkiye, İdlib'de Rusya'nın desteğiyle Suriye hükümet ordusunun militanları imha etmesini içeren sert bir senaryo doğrultusunda operasyon yapmak istemiyor. Zira böyle bir durumda Türkiye'nin etki alanında tuttuğu ılımlı muhalif gruplar da zarar görür. Bu bağlamda (Cumhurbaşkanı Recep Tayyip) Erdoğan, İdlib'de bir askeri operasyonun kabul edilmez olduğunu söyleyerek sürekli olarak bahisleri yükseltti" diye konuştu.
Soçi'de varılan anlaşmaların Suriye krizinin Astana süreci çerçevesinde çözüldüğünü söyleyen Danyuk, aynı zamanda ABD'nin öncülüğündeki uluslararası koalisyonun durumu etkileyebilmek için yeterli imkânlara sahip olmadığını kaydetti.
Danyuk, "Washington, İdlib'in teröristlerden temizlenmesi durumunda Suriye'ye son giriş noktalarını kaybedecek. Şu anda Ankara ile Washington arasındaki ilişkiler dikkate alındığında ben, Amerika'nın anlaşmaları bozmayı başaracağından şüpheliyim" ifadelerini kullandı.
Rus siyaset uzmanı Dmitriy Yevstafyev ise Türkiye yönetiminin ‘öylesine hassas İdlib konusu da dâhil olmak üzere' Moskova'yla uzlaşma sağlamaya hazır olduğuna dikkat çekti.
Yevstafyev, "Mutabakat, radikal İslamcıların silahsızlanması, El Kaide'nin kalıntılarının İdlib'den ve Suriye ordusuyla temas alanlarından çıkarılması ile ilgili seçeneklerin yolunu açacak. Türkiye, Rusya'yla ilişkileri germeyeceğini gösterdi. Rus-Türk ilişkilerinin karşılıklı anlayış testinden geçmiş olması ve kasıtlı bir çatışma halinde diyalog için fırsat sunuyor olması önemli" diye konuştu.
Rus senatör Aleksey Puşkov, Rusya ve Türkiye'nin İdlib'de tampon bölgenin kurulması konusunda varmış oldukları anlaşmaya, askeri senaryoyu önleme amacıyla gerçekleştirilen bir ara eylem denebileceğini söyledi.
Puşkov, "İdlib'de tampon bölgenin kurulmasını, askeri senaryoyu önlemek için yapılan bir girişim olarak haklı buluyorum. Fakat daha uzun vadeye bakılacak olursa sorun geçerli olmaya devam edecek. Bu, Suriye'de silahlı bir zıtlaşmadan vazgeçilmesine imkân verecek ara bir karar" ifadelerini kullandı.
19.9.2018